Msza w kuźni, spowiedź w fabryczce granatów

Gdy w miejsce wysiedlanych Niemców do naszego regionu przybywali polscy osadnicy, często stykali się z tym samym problemem - brakiem miejsca na modlitwę.

Kaplica w Mierzwinie (fot. Dariusz Gołębiewski)

Przed wojną w większości wiosek naszego regionu katolicy byli mniejszością, w niektórych wioskach reprezentowaną przez zaledwie jedną, dwie rodziny. Gdy od 1945 roku zaczęli się tam osiedlać Polacy, wielu z nich nagle odkrywało, że najbliższy kościół znajduje się dobrych kilka kilometrów od ich nowych miejsc zamieszkania. Jakby tego było mało, dramatycznie brakowało księży, bo na przykład w okolicach Kraszowic w pierwszych powojennych latach posługę musiał samotnie pełnić proboszcz Włodzic Wielkich - ks. Jan Czyczuła. Księdza mówiącego po polsku brakowało nawet w Nowogrodźcu, gdzie aż do 1947 roku musiał dojeżdżać ksiądz z Gierałtowa - Zdzisław Semenec. 

W tej sytuacji wierni niejednokrotnie musieli organizować się na własną rękę. W Nowych Jasiowcach, czyli dzisiejszych Nowych Jaroszowicach, osadnicy postanowili przejąć przedwojenną restaurację i tam przez pewien czas organizować te nabożeństwa, które były wówczas możliwe. Przy okazji nowi mieszkańcy przejęli niewielki wiejski cmentarz, na którym zaczęli organizować swoje pochówki i gdzie odbywają się one do dziś. Podobnie stało się w Graniszowie, zwanym dziś Bożejowicami, gdzie dzięki współpracy proboszcza z Bolesławca, ks. Andrzeja Gromadzkiego, w dawnej sali balowej restauracji Prinz Heinrich powstała tymczasowa kaplica. Nie funkcjonowała ona długo, ale w kolejnych latach udało się ją zorganizować na nowo, a dziś znajduje się tam osobny kościół parafialny. 

Przejmowanie budynków na kaplice zazwyczaj odbywało się spontanicznie i samorzutnie, podobnie jak choćby przejmowanie przez osadników wielu opuszczonych gospodarstw. W przypadku Łazisk osadników wsparły siostry adoratorki z Bolesławca, które pomogły im zorganizować kaplicę w... fabryczce granatów, otwartej podczas wojny w dawnej gospodzie. Trzy lata później komuniści aresztowali i skazali za to czterech osadników, formalnie zarzucając im "zniszczenie" maszyn i półfabrykatów. Podobne zdarzenia miały miejsce w Łące, gdzie już rok po wojnie na gruzach zakładu szewskiego powstała nowa kaplica, a także w Mierzwinie, gdzie na kaplicę przeznaczono przedwojenną kuźnię. 

Otwieranie nowych kaplic świadczyło o głębokiej religijności wielu osadników, ale miało też bardzo istotne znacznie dla ich integracji. Trafiając na obce, poniemieckie ziemie - na których dopiero trwało wysiedlanie Niemców - Polacy stykali się ze swoimi rodakami z innych części przedwojennej Polski, a nawet z innych krajów, szczególnie z Jugosławii. Wspólna praca przy przebudowie jakiegoś budynku na kaplicę pozwalała budować wzajemne zaufanie, dowieść że "ten drugi to też swój" i skutkowała powstaniem miejsca, o którym nowi mieszkańcy mogli powiedzieć, że jest dziełem ich rąk, a nie tylko zastanym inwentarzem. 

Okruszki Historii są autorskim cyklem artykułów, powstającym bez udziału AI. 

Źródła:

• Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu, Starostwo Powiatowe w Bolesławcu, sygn. 17. 
• Relacja Jana Zatylnego [w:] D. Gołębiewski, Okolice Starych Jaroszowic. Wśród kopalń, młynów, lasów i gospód, Bolesławiec 2022.
• J. Sawicka, Z. Abramowicz, Dzieje Nadbobrzańskiej Gminy Bolesławiec, Bolesławiec 2011.