4 czerwca 2015r. godz. 15:58, odsłon: 4795, Sebastian Zielonka

Regionalne perły - Zamek Czocha

Nad rzeką Kwisą, pomiędzy Gryfowem a Leśną, znajduje się otoczony z trzech stron wodą Zamek Czocha.

Jego historia jest niezwykle interesująca i przesiąknięta legendami o bajecznych skarbach ukrytych w jego wnętrzach lub niedalekiej okolicy. Pierwsze wzmianki o murowanej budowli posiadamy z XIII wieku, kiedy to król Wacław II zainicjował budowę zamku obronnego na lewym brzegu Kwisy, która stanowiła w tym okresie rzekę graniczną pomiędzy Śląskiem a Łużycami.

W 1453 roku zamek przeszedł we władanie Kaspara von Nostitz, dowódcy wojskowego, który służył w armii krzyżackiej i brał udział w działaniach wojennych przeciwko Polsce. Potomkowie rodu von Nostizt dokonali przebudowy obiektu w stylu renesansowym oraz wzbogacili zamkowe komnaty o liczne dzieła sztuki oraz założyli bibliotekę i archiwum, w którym zgromadzili liczne starodruki.

W okresie wojny trzydziestoletniej fortyfikacja była oblegana, ale nie udało jej się zdobyć nieprzyjacielowi. 17 sierpnia 1793 roku zamek dotknął wielki pożar, który sprawił, że pozostały tylko ruiny i zgliszcza. Siła żywiołu spowodowała, że bezpowrotnie przepadł bogaty księgozbiór i liczne woluminy. Po pożarze budowla została odbudowana, a do użytku oddano ją w 1798 roku.

Na początku XX wieku zamek nabył drezdeński przemysłowiec Ernest Gutschow. Podjął on decyzję o przebudowie i dostosowaniu obiektu do swoich potrzeb. Zadanie zlecił słynnemu berlińskiemu architektowi Eberhardowi. W okresie pięciu lat od podjęcia się zadania, architekt stworzy z niezbyt reprezentacyjnej budowli perłę architektury. W okresie międzywojennym przemysłowiec przebywał na zamku tylko okresie wakacji, a w czasie II wojny światowej zamieszkał w swoich dobrach zamkowych z rodziną, by uciec przed działaniami wojennymi. Gdy wojna dobiegała końca na początku 1945 roku ewakuował się wraz z najbliższymi i najcenniejszymi skarbami ze swojej posiadłości do Drezna. O jego skarbach krążyły legendy, że w jego posiadaniu były bezcenne ikony i wyroby jubilerskie należące do carów Rosji. Skarby o mniejszej wartości pozostały na zamku, a miejsce ich ukrycia wskazała lokalna bibliotekarka. Przedmioty zostały zinwentaryzowane w sposób przemyślanie niechlujny, a następnie rozkradzione przez przedstawicieli lokalnej władzy m. in. w proceder zamieszany był wice starosta Lubania, burmistrz miasta Leśna oraz komendant miejscowego posterunku milicji. Ernest Gutschow, jako wyrafinowany przedsiębiorca i handlowiec prawdopodobnie pozostawił część mniej cennych skarbów na zamku w celu stworzenia „legendy”, aby uchronić budowle przed dewastacją i zniszczeniem. Na zamku po ucieczce właściciela pozostała bogata biblioteka z około 25 tys. książek, które zostały przewiezione do Wrocławia, następnie złożono je na placu w okolicach rynku i przez cały okres zimy 1946 roku ulegały zniszczeniu. Z tak bogatego księgozbioru udało się uratować około 20 tys. egzemplarzy.

W okresie PRL-lu zamek został dokładnie przebadany i spenetrowany przez wojsko ludowe, ale żadnych bajecznych skarbów nie znaleziono. W latach 90-tych XX wieku budowla ponownie została otwarta dla turystów. Dziś możemy podziwiać obiekt, który przetrwał II wojnę światową oraz okres PRL-u w stanie nienaruszonym. W kolejnym artykule zaprezentuję legendy i tajemnicze sekrety rodzinne dotyczące mieszkańców zamku.


Zamek Czocha na drzeworycie


Rycina z lat 80-tych XIX wieku prezentująca posiadłość


Zamek z fragmentem ogrodu na początku XX wieku


Kolorowa pocztówka z początku XX wieku


Zamek od strony Kwisy


Główna brama wjazdowa na teren zamku


Pocztówka z okresu międzywojennego


Wnętrza zamkowe w okresie PRL-u


Pocztówka z lat 20-tych XX wieku

Zdjęcia i źródła: Wratislaviae Amici, materiał własny, Zamki i pałace Dolnego Śląska.