Zaplątanie w sieci 4 kultur – kultura ukraińska

Bardzo ważne miejsce w kulturze zajmuje pisanie pisanek piórem lub szpileczką z rozgrzanym woskiem.

Kultura ukraińska (fot. GOKiB Gromadka)

Ludność mniejszości narodowej ukraińskiej i grupy etnicznej łemkowskej zasiedliła tereny gminy Gromadka w wyniku Akcji „Wisła”, przeprowadzonej w 1947 roku przez struktury państwowe Polski Ludowej. Społeczność ta do chwili obecnej zachowuje swoją odrębność kulturową, religię, język. W gminie Gromadka mają własną siedzibę. Bardzo dobrze funkcjonują w społeczności lokalnej. W nowych warunkach przesiedleńcy ciężko pracowali, organizowali swoje nowe domostwa, ale nigdy nie zapominali o swojej kulturze i zamiłowaniach. Prężnie organizowali życie kulturalne i religijne. Tworzyły się amatorskie chóry, zespoły muzyczne, kultywujące zwyczaje i tradycje ludowe. W życie kulturalne aktywnie włączała się młodzież. Uczyła się pięknych piosenek, poznawała tradycje swoich przodków, aby obecnie je kultywować.

Życie kulturalne mniejszości ukraińskiej i łemkowskiej w naszej gminie jest bardzo silnie związane z życiem religijnym. Greckokatolicka parafia, do której należy nasza wspólnota, istnieje od 1957 roku.  Wcześniej rzymskokatolicki ksiądz Stefan Kukiełczyński odprawiał msze w greckokatolickie święta, pozwalając wiernym śpiewać „po swojemu”.W późniejszych czasach, do momentu wybudowania cerkwi pod wezwaniem Opieki Matki Bożej w Patoce w 2010 roku, przedstawiciele obu wyznań – rzymsko- i grekokatolickich użytkowali wspólnie kościół w Modłej.

W historii parafii zapisały się nazwiska księży, takich jak: Włodzimierz Hajdukiewicz, Zenon Złoczowski, Jan Martyniak (obecnie arcybiskup, metropolita przemysko-warszawski obrządku greckokatolickiego – senior), Stanisław Tarapacki, Marek Sośnicki, Bogdan Ogrodnik, Mirosław Drapała, Bogdan Harasim (inicjator budowy cerkwii w Patoce). Obecnie, od siedmiu już lat proboszczem jest ksiądz Paweł Berezka.

Wśród osób, które kultywowały kulturę i tradycję naszej wspólnoty, na szczególną uwagę zasługują:

Piotr Hojniak – miejscowy diak w cerkwi, organizator i dyrygent chóru cerkiewnego, założyciel ludowej kapeli, grającej na łemkowskich weselach oraz organizowanych „Weczirkach”, członek kapeli Łemkowskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Kyczera” w Legnicy.

Michał Oleśniewicz – miejscowy poeta, autor wielu wierszy, książek. Od najmłodszych lat silnie związany z kulturą łemkowską. Członek folklorystycznego zespołu ludowego przy Gminnym Ośrodku Kultury w Gromadce oraz Łemkowskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Kyczera” w Legnicy. Laureat m.in. nagrody im. Oskara Kolberga, autor tomiku wierszy pt. „Wspomnienia wierszem malowane” i „Wszystko co żyje” w języku łemkowskim.

Tekla i Józef Pawliszczy – aktywni organizatorzy życia kulturalnego, założyciele i aktywni członkowie Związku Ukraińców w Polsce – Koło w Gromadce, organizatorzy corocznych Małanek.

Teresa Warcholik – wieloletnia przewodnicząca Związku Ukraińców w Polsce – Koła w Gromadce, stawiająca za cel pielęgnowanie przez Koło tradycji i tożsamości narodowej.

Eryk Zimmermann – autor wielu obrazów przedstawiających cerkwie

Henryj Demaj – nasz współczesny, miejscowy artysta, założyciel zespołu muzycznego „Amator”, później „Aksel”, a obecnie „Demaj”. Swoją muzyką i śpiewem umila wszystkie imprezy kulturalne organizowane przez wspólnotę. Koncertuje na „Watrze” w Żdyni, Michałowie, Ługach,  na scenie Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteka w Gromadce, a także za granicą na Ukrainie, w Czechach, w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Gra i śpiewa również na weselach, zabawach tanecznych,  spotkaniach towarzyskich i uroczystościach rodzinnych. W celach promocyjnych w duecie z Markiem Rumińskim jako zespół „ AKSEL”w 1990 roku nagrał kasetę pt. „De hory Karpaty”. W następnym etapie jako zespół „DEMAJ” nagrał 2 płyty promujące muzykę łemkowskiej mniejszości etnicznej.

Jak wspomniałam, życie kulturalne rozwija się wokół świąt cerkiewnych, a także imprez organizowanych przez naszą wspólnotę. Na wszystkich uroczystościach rozbrzmiewa śpiew ukraińskich i łemkowskich pieśni. W czasie świąt Bożego Narodzenia nasze domy odwiedzają kolędnicy z kolędą i życzeniami. Dużą popularnością cieszy się „Małanka”, która w kulturze ukraińskiej jest odpowiednikiem polskiego „Sylwestra”. To nic innego jak świętowanie Nowego Roku według starego stylu, czyli kalendarza juliańskiego, którym posługują się wierni obrządku greckokatolickiego i obchodzona jest 13 stycznia. Gra i śpiew zespołu „Demaj” przyciąga wielu wielbicieli dobrej muzyki i wspaniałej zabawy. W przerwach rozbrzmiewają śpiewy przy akompaniamencie akordeonów i gitar, przyniesionych przez uczestników zabawy, odbywającej się w Sali widowiskowej Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki w Gromadce. Zawsze jest uroczyście, wesoło i każdemu szkoda, że ranek tak blisko.

Tradycje i zwyczaje ukraińskie i łemkowskie kultywowane są w postaci spotkań pt. „Wspólne kolędowanie – szczedryj weczir”, organizacji spotkań literackich z czytaniem i recytacją utworów Tarasa Szewczenki, wspólne uroczyste spotkanie organizowane z okazji Praznyka Pokrowy Preświatoji Bohorodyci, czyli odpustu w naszej parafii, przypadającego na dzień 14 października, organizacji spotkań z ciekawymi artystami i zespołami promującymi  ukraińską i łemkowską kulturę. Programy artystyczne przygotowuje Piotr Mirecki aktywny działacz  promujący i pielęgnujący kulturę ukraińską. Razem z Romanem  Zakharchyshynem prowadzi chór cerkiewny, daje koncerty ukraińskich kolęd,  pieśni i piosenek.

Bardzo ważne miejsce w kulturze zajmuje pisanie pisanek piórem lub szpileczką z rozgrzanym woskiem. Każdy stara się, żeby jego dzieła były najpiękniejsze. W koszykach ze święconką są prawdziwe wielokolorowe arcydzieła.

Sztandarowymi imprezami w gminie były „Wieczory Kultury Ukraińskiej” i Festyn Rodzinny „Watra” w Patoce, podczas których promowano w szczególności piękno kultury ukraińskiej i łemkowskiej. Corocznym akcentem podkreślającym kultywowanie tradycji są występy na Wigilii Wielu Kultur organizowanej przez Gminny Ośrodek Kultury i Bibliotekę w Gromadce.

W ostatnich latach nasza wspólnota aktywnie uczestniczy w przyjmowaniu dzieci i młodzieży z Ukrainy w ramach Projektu Polska-Wschód. Dzięki zaangażowaniu Pana Dariusza Pawliszczy – wójta gminy Gromadka, dzieci i młodzież z Tarnopola, Ługańska, Doniecka i Zaporoża spędziła w naszej gminie część wakacji. Wspólnie spędzaliśmy czas na zwiedzaniu zabytków naszego regionu, a wieczorami przy ognisku rozbrzmiewał dźwięk pięknych ukraińskich melodii. Uczniowie z Ukrainy prezentowali kulturę swego narodu, piękne stroje, śpiew i taniec podczas występów w cerkwi w Patoce, na festiwalu „Świat pod Kyczerą” w czasie kermeszu w Zamienicach, na festynie parafialnym w Różyńcu, na scenie Gminnego Osrodka Kultury w Gromadce oraz na festynie w Chocianowcu. Realizatorami Projektu Polska-Wschód są: Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka w Gromadce, Szkoła Podstawowa w Modle i Szkoła Podstawowa w Gromadce. Sponsorami projektu są: Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna w Legnicy, firmy działające na terenie strefy ekonomicznej tj. Van Werven, Prodigo, Cat, Forest Style, Tauron, Nadleśnictwo Chocianów oraz Nadleśnictwo Złotoryja.

W naszej gminie żyjemy w wielokulturowej społeczności. Kochamy i pielęgnujemy swoje i szanujemy inne kultury. Inny, nie musi znaczyć obcy, inny może oznaczać: ciekawy, godny przyjaźni i zainteresowania.

Irena Rybeńska