Bolesławiec: Zaśmiecone miasto bez lekarzy - to widzieli nasi dziadkowie

Pierwsze powojenne lata to także moment rodzenia się - w bólach - bolesławieckiego środowiska medycznego. Na starcie postawionego przed olbrzymim kryzysem zdrowotnym.

SP ZOZ Bolesławiec (fot. Wojtek Szoka)

Przed 1945 rokiem w Bolesławcu były dwa szpitale - Kreis-Krankenhaus Bunzlau (Szpital Powiatowy w Bolesławcu) przy obecnej ul. Jeleniogórskiej oraz Provinzial Heil- und Pflege Anstalt zu Bunzlau (Prowincjonalny Zakład Opiekuńczo-Zdrowotny w Bolesławcu) przy obecnej al. Tysiąclecia. Oprócz tego podstawową opieką medyczną zajmowały się ewangelickie siostry diakonisy, prowadzące swój zakład opiekuńczy w kamienicy przy obecnej ul. Komuny Paryskiej 12 oraz siostry elżbietanki, urzędujące w pełniącym do dziś swą funkcję Domu Dziecka. 

Wszystkie te miejsca przetrwały wojnę, choć w szpitalu psychiatrycznym podczas sowieckiego ostrzału artyleryjskiego spłonął co najmniej jeden budynek. Był jednak istotny problem - miasto było poważnie zniszczone, a wielkie ruchy ludności powodowały ogromne zagrożenie wybuchem epidemii, która koniec końców wybuchła. Brak urządzeń kąpielowych, odwszalni, lekarzy i odpowiedniego ośrodka sanitarnego spowodowały, że we wrześniu 1945 roku w regionie rozszalała się epidemia tyfusu brzusznego. Mieszkańcy często też chorowali na choroby skórne, takie jak świerzb czy parchy.

Kolejne miesiące nie przynosiły zmian, o czym 3 marca 1946 roku bardzo dosadnie pisał Pełnomocnik Rządu na Obwód nr 36 w Bolesławcu, Karol Bieniaszek:

Zwracam się do Ob. Burmistrza miasta by zwrócił baczniejszą uwagę na stan czystości miasta w ostatnich czasach wprost katastrofalny. Na ulicach miasta zalegają ogromne ilości błota i nieczystości tak że przejezdny odnosi najgorsze wrażenie z naszego miasta. Dość powiedzieć że na ulicy gdzie mieszkam wprost trudno przedostać się z powodu błota i nieczystości.

Takie warunki były wprost idealne dla tworzenia się siedlisk licznych wirusów i bakterii, szczególnie że pierwsze zachowane dokumenty, potwierdzające organizowanie w okolicach Bolesławca szczepień ochronnych, pochodzą dopiero z końca maja 1946 roku. Organizowano je gdziekolwiek, gdzie dało się zapewnić odpowiedni sprzęt, czyli... stoły, krzesła, miednice, mydło i ręczniki. Mniej więcej w tym samym czasie rozpoczęła się też intensywna akcja odszczurzania domów, kamienic i gospodarstw.

Bodaj jedynym wyjątkiem były szczepienia na tyfus brzuszny, które wobec wybuchu epidemii udało się zorganizować na masową skalę jeszcze jesienią 1945 roku - organizowała je ekipa przybyłych tu lekarzy polskich. Przebywali oni tu jednak tymczasowo, gdyż na co dzień pracowali tutaj Holenderczyk, Belg i Niemka - bardzo młodzi lekarze, niemający jeszcze za sobą odpowiedniej praktyki lekarskiej. Początkowo chorymi opiekowały się jedynie diakonisy oraz elżbietanki, prowadzące w domu dziecka Szpital/Zakładzie św. Józefa. Przez pewien czas w dawnej szkole zawodowej przy ul. Łukasiewicza funkcjonował też szpital dla chorych na tyfus, lecz w styczniu 1946 roku rozszabrowali go czerwonoarmiści.

Wszystkie trzy placówki zapewniały łącznie zaledwie 97 łóżek... Pracowali tam głównie Niemcy, a przez pewien czas głównym bolesławieckim lekarzem był Holender, dr Georg van Taal, będący jednocześnie donosicielem Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.

Jedną z pierwszych polskich lekarek w naszym mieście była siostra ordynatorka ze Szpitala św. Józefa, dr Krystyna (Edwarda) Rauchówna. Niewiele o niej wiemy, ale była w Bolesławcu co najmniej od 5 lutego 1946 roku. Wkrótce potem mianowano ją lekarką miejską, co poświadcza sygnowany przez nią dokument z 28 marca 1946 roku, nakazujący bolesławianom zorganizowanie za miastem wspólnego wysypiska odpadów oraz spuszczenie i oczyszczenie wody stojącej w kanałach. Niestety, nie wiadomo, w jakim stopniu nakazy te zostały wykonane. 

Dopiero wtedy władze powiatowe przejęły z rąk Armii Czerwonej szpital przy ul. Jeleniogórskiej, zastając go jednak doszczętnie splądrowanym. Sytuacja była tak zła, że wszystkie gminy zostały zobowiązane, aby dostarczyć tam po dwa łóżka metalowe z materacami i pościelą, dwa białe wiadra i dwa białe dzbanki na wodę, dwie białe miednice i kilka garnków. Podobne zbiórki były organizowane jeszcze przez wiele miesięcy, a jako że w Bolesławcu dramatycznie brakowało kadry medycznej, uruchomienie szpitala było bardzo trudne. 

​Koniec części pierwszej.

Źródła:

• Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu, Miejska Rada Narodowa - Zarząd Miejski w Bolesławcu, sygn. 79, 80, 82, 83, 87.
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu, Starostwo Powiatowe w Bolesławcu, sygn. 1, 103.