Jak nasi dziadkowie świętowali Boże Narodzenie w 1945 roku?

Pierwsze Święta w powojennym Bolesławcu przebiegały w wyjątkowej, niespotykanej atmosferze.

Wigilijny lot saniami św. Mikołaja (fot. Bolec.Info)

Święta z 1945 roku były pierwszymi po kilkuletniej, straszliwej wojnie, ale świeżo upieczeni bolesławianie po raz pierwszy spędzali je poza swoimi rodzinnymi stronami. Nie było tutaj jeszcze reemigrantów z Jugosławii i Francji, a niemal wszyscy obecni już osadnicy przyjechali jako uchodźcy i wysiedleńcy z Kresów Wschodnich. Dominował wśród nich nastrój tymczasowości i niepewności, a przekonanie, że "jedna bomba atomowa i wrócimy znów do Lwowa" oraz że "Niemcy tu wrócą", było powszechne jeszcze bardzo długo.

Formalnie akcję osadniczą wstrzymano 1 listopada 1945 roku - chodziło o zapewnienie mieszkań dla przybyszów z Jugosławii - a w regionie wciąż mieszkało wielu Niemców.  Wobec tego często zdarzało się, że Polacy i Niemcy mieszkali wspólnie lub tuż obok siebie. Józefa Domaradzka, osadniczka z Bożejowic, wspominała po latach, że wraz z mężem upatrzyli sobie dom stojący w niedalekim sąsiedztwie, koło dużego kasztanowca, który postanowili zająć po wysiedleniu stamtąd Niemców. Organizację Świąt utrudniał fakt, że w niektórych domach nie było prądu, a zaopatrywanie sklepów było bardzo utrudnione. Osobną kwestią było pozyskiwanie drewna - nie mówiąc już o węglu! - na opał, co często też było niełatwym zadaniem, więc w niejednym domu podczas Świąt było zimno. Bolesławiec i Nowogrodziec leżały w gruzach, sporo wiejskich gospodarstw było rozszabrowanych, a osadnicy przybywali z niewielkimi bagażami, więc wieczerze wigilijne były bardzo skromne. Tym niemniej osadnicy cieszyli się, że przeżyli wojnę i choć czasy nadal były niebezpieczne, mogli wspólnie świętować, nawet jeśli świętowanie było bardzo skromne. 

W Bolesławcu był wówczas czynny tylko jeden katolicki kościół, czyli obecna bazylika. Urzędowało tam już wówczas dwóch księży, którymi byli ks. Jan Motyka oraz ks. Paul Sauer, pracujący zarówno z Polakami, jak i Niemcami. Mimo to świętowanie także tam okazało się nawet więcej, niż skromne, ponieważ w Wigilię w kościele nie odbyła się żadna Msza Święta. Na pewno było to rozwiązanie bezpieczne - organizacja pasterki w środku nocy ściągałaby ryzyko napadów rabunkowych na opuszczone domy oraz na samych wiernych, wracających tam późną nocą. Na ulicach często grasowali czerwonoarmiści i szabrownicy, stanowiący niemałe zagrożenie tak dla osadników, jak i dla Niemców. 

Źródła:

- J. Damian, Moja pierwsza Wigilia w Bolesławcu [w:] "Głos Bolesławca", nr 12 (1993). 

- Jubileusz Bolesławieckich Kresowian 1989–2019 – 30 lat Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddział w Bolesławcu oraz Związku Sybiraków, Koło w Bolesławcu, red. B. Smoleńska, M. Niemczuk, Bolesławiec 2019.

- Z. Lec, Kościół rzymsko-katolicki w Bolesławcu w ostatnim pięćdziesięcioleciu [w:] Wrocławski Przegląd Teologiczny 3/2 (1995).